Code of Civil Procedure (CCP) Article 293

1) The Parties may obtain scientific opinion from an expert in relation to the subject of the case. Extra time cannot be requested solely based on this purpose.

2) The judge may decide, upon receipt of the request, or ex-officio, to call the expert who has prepared the report to the hearing, and to listen to him/her. The judge and the parties may ask pertinent questions when the expert is called.

3) If the expert does not appear at the hearing without a valid reason, the report that he/she has prepared shall not be evaluated by the court.

Code of Criminal Procedure, article 67, subsection 6

The public prosecutor, the intervening party, his representative, the suspect or the accused, his defense counsel or the legal representative may ask an expert of that field to produce a scientific opinion which they shall utilize to evaluate the subject matter of the trial or to use it while preparing a written expert opinion or to evaluate the written opinion of the experts. They are not entitled to ask for additional time for this purpose.

UZMAN GÖRÜŞÜ İLE BİLİRKİŞİ RAPORU’NUN ÇELİŞMESİ HALİNE İLİŞKİN YARGITAY’IN GÖRÜŞÜ

Kaynak: Nisan 2018 Avukat Alper Uzun, https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/uzman-gorusu-ve-bilirkisi-raporunun-celismesi-haline-iliskin-yargitayin-gorusu

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (“HMK”) ile hukukumuza giriş yapan Uzman Görüşü müessesesi, geçen süre boyunca yargı sistemimizde uyuşmazlık taraflarınca sıkça başvurulan bir yöntem oldu. Anglo-Sakson Hukukundaki “taraf bilirkişisi” veya “uzman tanık” kurumunun hukuk sistemimizdeki yansıması olan uzman görüşü, HMK’nın 293. maddesinde şöyle tanımlanır:

1. Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. Sadece bu nedenle ayrıca süre istenemez.
2. Hakim, talep üzerine veya resen, kendisinden rapor alınan uzman kişinin davet edilerek dinlenilmesine karar verebilir. Uzman kişinin çağrıldığı duruşmada hakim ve taraflar gerekli soruları sorabilir.
3. Uzman kişi çağrıldığı duruşmaya geçerli bir özrü olmadan gelmezse, hazırlamış olduğu rapor mahkemece değerlendirmeye tabi tutulmaz.

Bu konuda daha detaylı bilgi için, daha önce yazmış olduğumuz “Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu Müesseselerinden Uzman Görüşü”[1] isimli makalemize göz gezdirilebilir.

Taraflar; yargılama sürecinde, iddialarını veya savunmalarını desteklemek maksadıyla, uyuşmazlık konusunu oluşturan olay veya hukuki mesele ile ilgili konunun uzmanından bir görüş alarak mahkemeye sunarlar. Uzman görüşü kimi zaman henüz dilekçeler teatisi aşamasında, kimi zaman ise tahkikat aşamasında, özellikle dosyada bilirkişi incelemesi yapıldıktan sonra bilirkişi raporu aleyhine tespit ve yorumlar içeren taraflarca sunulur.

Bilindiği gibi, HMK’nın 266. maddesi uyarınca mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, dosyada bilirkişi incelemesi yapılmasına ve inceleme konusu hakkında bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verebilir.

Yargılama sürecinde dosyaya sunulan uzman görüşü, haliyle, ağırlıklı olarak görüşü sunan tarafı destekleyici mahiyette olmaktadır. Bunun doğal sonucu olarak da, taraflardan biri tarafından sunulan uzman görüşü ile dosyada mübrez bilirkişi raporu zıt görüşler içerebilir ve hatta tamamen birbiriyle çelişir görüşleri içeriyor olabilir. İşte bu aşamada tahkikata son verilip mahkemece oluşan kanaate göre karar verilip verilmeyeceği veya yeni bir bilirkişi incelemesinin yapılmasının doğru olup olmayacağı tartışma konusu olur.

Uzman Görüşü ve Bilirkişi Raporu Arasında Çelişki Var İse Yargıtay Ne Yapılmalı Diyor?

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, 10.11.2016 tarih, 2015/5127 E. ve 2016/4635 K. sayılı kararında, mahkemece yapılan bilirkişi incelemesi neticesinde ortaya çıkan bilirkişi raporu ile taraflardan biri tarafından dosyaya sunulan uzman görüşü arasında çelişkiler bulunması halinde, çelişkilerin giderilmesi amacıyla dosyanın “yeni bir bilirkişi heyetine” tevdii edilmesi gerektiğine hükmetmiş ve bunun gerekçesi olarak, uzman görüşü sunan tarafın adil yargılanma hakkının ihlali oluşabileceğine vurgu yapmıştır:

“Dava, eser sözleşmesinden kaynaklanan ayıplı imalat nedeniyle doğan alacağın tahsili istemine ilişkindir. Dosyada alınan bilirkişi raporuna, taraflardan biri, uzman görüşüne dayanmak suretiyle itiraz etmiş ve bu itirazlar mahkeme tarafından hiç değerlendirmeye alınmamış ve itirazlar gerekçeli bir şekilde karşılanmamış ise, uzman görüşüne dayanan tarafın 6100 sayılı HMK”nın 27., Anayasa”nın 36. ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”nin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının en önemli unsuru olan hukuki dinlenme hakkını ihlal etmiş olabilecektir. Dosyaya ibraz edilen uzman görüşünde bilirkişi raporu ile tespit edilen görüşlerinin aksine tespit ve görüşler ileri sürülmüş olup, bilirkişi raporu ile uzman görüşü ciddi şekilde çelişkiler içermektedir. Alınan bilirkişi raporu ile uzman görüşü arasındaki çelişkinin giderilmesi amacıyla dosyanın yeni bir bilirkişi heyetine tevdii edilmesi yerine yetersiz ve esaslı itiraza uğrayan rapora dayanılarak uzman görüşü kararda gerekçeli olarak değerlendirilip tartışılmadan karar verilmiş olması doğru olmamış, bozmayı gerektirmiştir.”

“  … Alınan bilirkişi raporuna davalı vekili esaslı itirazlarda bulunmuş ve bu itirazlarına 6100 sayılı HMK”nın 293. maddesi gereğince alınan uzman görüşünü dayanak olarak eklemiştir. Bilindiği üzere 6100 sayılı HMK”nın 293. maddesinde düzenlenen uzman görüşü, tarafların uyuşmazlığın aydınlanabilmesi, anlaşılabilmesi ve iddia ve savunmaların ispatı içen kendisinin belirlediği özel ve teknik bilirkişiden bir konuda bilgi alması olarak düzenlenmiş olup, uygulamada özel bilirkişi adı da verilmektedir. Taraflar kendi menfaatlerini koruyabilmek ve alınan bilirkişi raporundan tatmin olmamaları halinde olayın tam olarak aydınlanmasını sağlamak ve doğru ve adil kararın verilmesi için uzman görüşü alıp mahkemeye ibraz edebilecektir. Mahkeme özellikle özel ve teknik bilgiyi gerektiren konularda, tarafın sunduğu uzman görüşünün dava konusuyla ilgili olması halinde mutlaka dikkate almak ve değerlendirmek zorundadır. …. Alınan bilirkişi raporu ile uzman görüşü arasındaki çelişkinin giderilmesi amacıyla dosyanın yeni bir bilirkişi heyetine tevdii edilmesi yerine yetersiz ve esaslı itiraza uğrayan rapora dayanılarak uzman görüşü kararda gerekçeli olarak değerlendirilip tartışılmadan karar verilmiş olması doğru olmamış, bozmayı gerektirmiştir.”

Görüldüğü üzere Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, davada mahkemenin aldığı bilirkişi raporu ile tarafın sunduğu uzman görüşü arasındaki çelişkinin giderilmesinin zorunlu olduğuna ve bunun da ancak mahkemece yeniden bilirkişi raporu alınması yoluyla çözümlenebileceğine hükmetmiştir.

Yargıtay yine açık bir şekilde, uzman görüşünün mahkemece atanan bilirkişi raporuyla çelişmesi durumunda uzman görüşünün değerlendirme dışı bırakılamayacağını içtihat etmiştir. Tarafların davada alınan bilirkişi raporuna uzman görüşüne dayanarak itiraz etmesi durumunda bu itirazların mahkemece değerlendirilmesi hukuki dinlenilme hakkının bir gereğidir. Yargıtay da, bilirkişi raporu ile uzman görüşün arasındaki çelişkinin giderilmesi amacıyla yeni bir bilirkişi raporu alınması ve uzman görüşünün gerekçeli olarak değerlendirilip tartışılmasını hukuki dinlenilme hakkıyla ilişkilendirmiştir.[2]

Doktrin de Çelişkinin Yeni Bir İnceleme İle Giderilmesi Gerektiğini Savunuyor

Nitekim doktrin de bu görüştedir. Uzman kişinin mahkemece dinlenmesi, hakim ve tarafların sorularına cevap vermesi usulünün, uzman görüşünün tarafsızlığının ve bilimselliğinin ortaya çıkması bakımından çok önemli olduğu ifade edilir.[3] Tarafların mahkeme tarafından atanmış bilirkişinin görüşlerine karşı itirazlarını uzman tanığın raporu ile desteklemeleri durumunda mahkeme, uzman tanığın raporunu esaslı bir surette incelemeli, bunu yapmadan bizzat atadığı bilirkişinin raporuna öncelik tanımamalıdır.[4]

Her ne kadar genellemek mümkün değil ise de, uygulamada sıkça karşılaşıldığı üzere mahkemeler uzman görüşlerini ikinci planda tutmakta, daha çok dosyada mübrez bilirkişi raporları doğrultusunda yargılamayı sürdürmekte ve sonlandırmaktadır. Halbuki HMK’da tanımlanan “Uzman Görüşü” müessesesi, görüşü veren uzmanın duruşmaya çağrılıp dinlenilmesine dahi imkan tanımaktadır. Ancak bu da neredeyse hiç başvurulmayan bir yöntem olarak yargı sistemimiz içerisinde varlığını sürdürmektedir. Halbuki mahkemeler kanunun açık hükmü doğrultusunda uzman kişiyi dinlemeli, eğer dinlememe yönünde karar verilecek ise bu karar mutlaka gerekçelendirilmelidir.[5]

Sonuç itibariyle, dosyada mübrez bilirkişi raporu ile taraflardan biri tarafından sunulan uzman görüşünün birbiriyle çelişmesi veya zıt görüşler içermesi halinde yerel mahkemelerce yapılması gereken, yeni bir bilirkişi heyeti oluşturarak, bilirkişi raporu ve uzman görüşleri arasındaki çelişkinin giderilmesini sağlamak ve böylece Yargıtay denetimine elverişli, tarafların iddia ve savunmaları eksiksiz incelenmiş bir şekilde yargılamayı sonuca ulaştırmaktır.

[1]Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu Müesseselerinden Uzman Görüşü, Mayıs 2011, http://www.erdem-erdem.av.tr/yayinlar/hukuk-postasi/yeni-hukuk-muhakemeleri-kanunu-muesseselerinden-uzman-gorusu

[2] Prof. Dr. Mustafa Serdar Özbek, Türkiye Noterler Birliğinin 2017/1 sayılı Hukuk Dergisi

[3] Prof. Dr. Baki Kuru – Prof. Dr. Ramazan Arslan – Prof. Dr. Ejder Yılmaz, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 22. Baskı, Ankara 2011, s. 456

[4] Dr. Cenk Akil, Medeni Yargılama Hukukunda Mahkeme Tarafından Atanan Bilirkişi-Uzman Tanık Ayrımı, Ankara Barosu Dergisi, 2011/2, s.175

[5] Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez – Prof. Dr. Oğuz Atalay – Prof. Dr. Muhammet Özekes, Medeni Usul Hukuku, 14. Bası, s.799-800